Μουσείο Λιγνιτωρυχείου ΔΕΗ στο Αλιβέρι

Το λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου βρίσκεται 4 χλμ. βόρεια της πόλης του Αλιβερίου κοντά στο χωριό Άγιος Λουκάς. Εκεί στην περιοχή Μπρινιάς η εξόρυξη λιγνίτη γινόταν υπόγεια, ενώ στην παρακείμενη περιοχή Μαρμαρένια ο λιγνίτης εξορυσσόταν μέσω επιφανειακής εκσκαφής.

Η ύπαρξη του λιγνίτη στην περιοχή ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, σύμφωνα με αναφορές του ιστορικού Παυσανία στον «άνθρακα» της Εύβοιας. Ωστόσο η βιομηχανική εκμετάλλευσή του πραγματοποιήθηκε κυρίως κατά τα έτη 1950 – 1980.

Στο κέντρο της λιγνιτικής λεκάνης του Αλιβερίου, η πρώτη υπόγεια εκμετάλλευση αρχίζει από ιδιώτες το 1896, οι οποίοι προσπάθησαν την ληστρική και άκρως ερασιτεχνική έως τότε εκμετάλλευση του λιγνίτη,  επιφέροντας καταστροφές στο κοίτασμα. Η εκμετάλλευση σταματά ένα μόλις χρόνο αργότερα όταν πλημμύρισαν οι στοές λόγω των έντονων βροχοπτώσεων.

Το 1918 συστάθηκε η Ανώνυμος Εταιρεία Ανθρακωρυχείων Αλιβερίου, που έγινε κάτοχος δικαιώματος εκμετάλλευσης του κοιτάσματος έως το 1927, οπότε και αρχίζει η οικονομική κατάρρευση της Εταιρείας, οδηγώντας την έτσι στην διάλυση και την εκκαθάρισή της το 1934. Έως το 1950 όμως η Εταιρεία με βελτιωμένες μεθόδους εξόρυξης συνέχισε ανελλιπώς την εκμετάλλευση του Ορυχείου, επιτυγχάνοντας το 1949 αύξηση παραγωγής στους 25.000 τόνους ετησίως, όταν το 1918 ήταν μόλις 12.849 τόνοι.

Μία νέα σελίδα ανοίγει για το Λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου. Η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων και το γεγονός ότι ο λιγνίτης αποτελεί πλέον μία από τις κυριότερες πηγές ενέργειας, οδηγεί αναπόφευκτα τον Μάρτιο του 1949 την τότε Ελληνική κυβέρνηση να ζητήσει την τεχνική και οικονομική βοήθεια των Αμερικανών, μέσω της εταιρείας «PIERCE MANAGEMENT INC», η οποία εντόπισε και υπολόγισε τα αποθέματα λιγνίτη στην ευρύτερη περιοχή.

Έτσι απαλλοτριώνονται ή αγοράζονται περίπου 3.000 στρέμματα στις αρχές Φθινοπώρου του 1950 υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου και στην συνέχεια από 1/11/1951 υπέρ της νεοϊδρυθείσας ΔΕΗ.

Τον Ιούνιο του 1953 η   λειτουργία του πρώτου  σύγχρονου Ατμοηλεκτρικού Σταθμού της  ΔΕΗ στον Κάραβο  Αλιβερίου, είναι  πραγματικότητα. Το πρώτο Λιγνιτωρυχείο της ΔΕΗ  καθημερινά προμήθευε με λιγνίτη τις εστίες παραγωγής ατμού στους λέβητες του ΑΗΣ  Αλιβερίου. Ο εκπολιτισμός και ο εξηλεκτρισμός της χώρας ξεκινάει, τροφοδοτώντας με ηλεκτρική ενέργεια βιομηχανίες, εργοστάσια, συγκοινωνίες, καταστήματα και νοικοκυριά, ενώ το Αλιβέρι επί 35 χρόνια -έως το 1988- υπήρξε κέντρο οικονομικής ανάπτυξης και εξέλιξης για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής.

Στις  21/5/1954 η νεοσύστατη τότε ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ με έδρα το Αλιβέρι, στην οποία έχουν μεταφερθεί όλα τα περιουσιακά στοιχεία, αναλαμβάνει επίσημα το έργο του Λιγνιτωρυχείου Αλιβερίου, οπότε αρχίζουν και τα πρώτα βήματα  ανάπτυξης της Επιχείρησης, δημιουργώντας έτσι το πρώτο παραγωγικό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας.

Το 1955, όταν το Λιγνιτωρυχείο βρισκόταν σε πλήρη λειτουργία, απασχολούσε 1.300 περίπου εργάτες σε τρεις φυλακές. Οι 900 εργάζονταν στην υπόγεια εκμετάλλευση και οι υπόλοιποι στην επιφάνεια. Ο καθημερινός μόχθος των λιγνιτωρύχων και η εργασία τους σε πνιγηρό και υγρό περιβάλλον, μέσα στα  έγκατα της γης 160 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας προκαλούσε δέος.

Το πολύνεκρο δυστύχημα 

Στα χρόνια  λειτουργίας του Λιγνιτωρυχείου, η ασφάλεια στην εργασία ήταν το κύριο μέλημα από την στιγμή που το έργο ανατέθηκε στη ΔΕΗ και επανδρώθηκε με επιστήμονες μηχανικούς.  Η επικινδυνότητα της εργασίας ήταν μεγάλη.

Οι υπεύθυνοι μηχανικοί εκπαίδευαν συνεχώς το προσωπικό, ώστε το λιγνιτωρυχείο να  λειτουργεί πάντα με ασφάλεια. Παρόλα αυτά δεν ήταν λίγα τα δυστυχήματα, οι θάνατοι, οι ακρωτηριασμοί.

Το μεγαλύτερο θανατηφόρο δυστύχημα που σημειώθηκε στο Λιγνιτωρυχείο συνέβη στις 9.12.1968.  Η τεράστια έκρηξη που σημειώθηκε 170 μ. κάτω από την επιφάνεια της γης, όπου δούλευαν τουλάχιστον 250 άτομα, δημιούργησε ένα φοβερό κύμα που έφτασε μέχρι την επιφάνεια. Τραγικό  αποτέλεσμα ήταν οι δεκάδες τραυματίες και 7 νεκροί που βρήκαν ακαριαία τον θάνατο, ενώ ο 8ος πέθανε 3 μέρες αργότερα, νοσηλευόμενος στο νοσοκομείο ΚΑΤ.

Το 1988 σταμάτησαν οι μεταλλευτικές δραστηριότητες και στον χώρο και στις κτιριακές εγκαταστάσεις του πρώην Λιγνιτωρυχείου Αλιβερίου, ιδρύθηκε και λειτουργεί από το 1989 έως και σήμερα, μία νέα υπηρεσιακή μονάδα με την επωνυμία «Κλιμάκιο Μεταλλικών Κατασκευών Αλιβερίου». Το κύριο αντικείμενο απασχόλησης του προσωπικού είναι η κατασκευή εξαρτημάτων ταινιοδρομικού υλικού για τα Ορυχεία Πτολεμαΐδας και Μεγαλόπολης της ΔΕΗ Α.Ε.

Το μουσείο

Σήμερα στο χώρο του πρώην Λιγνιτωρυχείου Αλιβερίου λειτουργεί εκθετήριο με τον τίτλο «Αλιβέρι–Μνήμες λιγνίτη». Η συντονισμένη προσπάθεια που οργανώθηκε και υλοποιήθηκε από στελέχη της ΔΕΗ Α.Ε, είχε σαν αποτέλεσμα τη διαμόρφωση του Μουσείου σε επιλεγμένο χώρο, το οποίο αποτελεί πόλο έλξης Σχολείων όλων των βαθμίδων, Συλλόγων, Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων κλπ.

Στις αίθουσες του εκθετηρίου οι επισκέπτες έχουν τη ευκαιρία να αναβιώσουν την αίγλη του παρελθόντος μέσα από ιστορικά αρχεία, από έντυπο υλικό, έγγραφα, φυλλάδια, εφημερίδες εποχής, φωτογραφίες από σκηνές τόπων-προσώπων, βιβλιάρια, συμβάσεις.

Στη συνέχεια η δομή της έκθεσης οδηγεί τους επισκέπτες στον εξοπλισμό και στα αντικείμενα που επιμελώς συγκεντρώθηκαν, στις υπόγειες στοές δηλαδή, εκεί που διαδραματιζόταν όλος ο κοπιώδης αγώνας της εξόρυξης λιγνίτη με τη σωρεία κινδύνων να παραμονεύουν τους σκαπανείς, για να καταλήξει προς το καθαριστήριο, τους σπαστήρες και να μεταφερθεί τέλος στον ΑΗΣ Αλιβερίου, ώστε να μετασχηματιστεί σε ενέργεια.

Ο χώρος και η ιστορία του Λιγνιτωρυχείου Αλιβερίου αποτελούν για την πόλη του Αλιβερίου, για τη ΔΕΗ ΑΕ αλλά και για τη χώρα μας πολιτιστική κληρονομιά, από την αρχαιότητα έως σήμερα, μιας και οι λιγνίτες δημιουργήθηκαν πριν από 20-25 εκατομμύρια χρόνια.

Info: Επισκέψεις κατόπιν ραντεβού. Τηλέφωνο +30 2223081191

Πληροφορίες και φωτογραφίες: Μουσείο Λιγνιτωρυχείου ΔΕΗ στο Αλιβέρι