Βρύση

Το όνομα «Βρύση» παραπέμπει σε νερό και αυτό είναι που θα βρει άπλετο ο επισκέπτης του χωριού Βρύση στον Δήμο Κύμης Αλιβερίου. Εκτιμάται ότι πήρε το όνομά του από τις βρύσες από τις οποίες υδρευόταν, ή από την αρχαία πόλη «Βρύγχαι» (Γρύγχαι) που ήταν κτισμένη δυτικά της. Το χωριό είναι κτισμένο σε επίπεδη θέση και περικλείεται από τους χειμάρρους της Κολέθρας, Λάδων και Νέδων που σχηματίζουν ισόπλευρο τρίγωνο με τρίτη πλευρά το βουνό Μαυροβούνι. 

Λίγο πριν το χωριό Βρύση, ένας μικρός χωμάτινος δρόμος οδηγεί στην παλιά νεροτριβιά (ο παλιός νερόμυλος του χωριού), που λειτουργεί μέχρι σήμερα. Εκεί πλένονται τα βαριά χειμωνιάτικα ρούχα κάτω από το στροβίλισμα και την πίεση του νερού, που πέφτει ορμητικά. Σε απόσταση 300 μέτρων, βρίσκεται η κεντρική πηγή ύδρευσης της περιοχής, η Κολέθρα. 

Στην επιστροφή αξίζει να επισκεφθεί κανείς τα γραφικά ξωκλήσια Αγία Άννα και Άγιος Γιάννης. Στην κορυφή του λόφου Τραγκουνάρα βρίσκεται το ξωκλήσι της Ευαγγελιστρίας, χτισμένο στα ερείπια αρχαίου ναού που θεωρείται ότι ήταν ναός της Άρτεμης. Στον ίδιο λόφο υπήρχαν ερείπια παλιών πολιτισμών, θραύσματα από κεραμίδια και αγγεία από την αρχαία πόλη Γρύγχαι, που καταστράφηκε από φυσική καταστροφή (σήμερα φαίνεται η τρύπα στο βουνό του Κοτυλαίου, ίχνη μεσαιωνικών οχυρώσεων και ερείπια του κάστρου).

Οι λάτρεις του ποδηλάτου θα ανακαλύψουν μια αξιόλογη ποδηλατική διαδρομή μήκους 1,7 χλμ. περιμετρικά του χωριού για ποδηλασία ήπιας μορφής, με ανάλογη σήμανση σε ασφαλτοστρωμένο δρόμο.

Στην ευρύτερη δημοτική κοινότητα Βρύσης ανήκει και η Επισκοπή, που βρίσκεται στους ανατολικούς πρόποδες του όρους Κοτυλαίων. Από εδώ  φαίνεται όλο το λεκανοπέδιο που το διαρρέει ο Μανικιάτης ποταμός. Το χωριό οφείλει το όνομα του στο ότι ήταν κάποτε έδρα Επισκόπου. Επίσης κοντά στο χωριό βρέθηκαν παλαιοχριστιανικά μνημεία και τα ερείπια μεγάλου παλαιοχριστιανικού ναού. Υπάρχει επίσης ο οικισμός Νεοχώρι και ο οικισμός Γάια, που χτίστηκε στο τέλος της βυζαντινής εποχής. Οικισμός σε βραχώδες έδαφος. Στο υψηλότερο μέρος του χωμάτινου λόφου, που βλέπει και προς τον Κρεμαστό, ήταν η βίγλα, ο πύργος που ίχνη του φαίνονται και σήμερα.

Κάστρο Κούπα: Στο λόφο υπάρχουν τα θεμέλια της αρχαίας πόλης «Βρύγχες», η οποία ήταν ένας από τους δήμους της αρχαίας Ερέτριας. Οι πύλες των τειχών (τα κυκλώπεια τείχη) διατηρούνται σε δύο σημεία μέχρι σήμερα. 

Παραδόσεις και θρύλοι για την Δραγκονάρα

Υπάρχουν πολλοί θρύλοι που συνδέονται με την Δραγκονάρα. Πρώτος από όλους ο πασίγνωστος θρύλος για το Αγίασμα. Στο βάθος της σκοτεινής σπηλιάς με το νερό, υπάρχει, λένε, μια σιδερένια πόρτα που την φυλάει η Δράκενα, η Δρακονέρα, και που πάνω της γράφει: «Άμα με ανοίξεις θα το μετανιώσεις, και άμα δε με ανοίξεις πάλι θα το μετανιώσεις».

«Άμα ανοίξει η Δραγκονάρα θα σωθεί όλος το κόσμος!» λέει μια λαϊκή τοπική έκφραση, ακούγεται όμως και η αντίθετή της: «Άμα ανοίξει η Δραγκονάρα θα χαθεί όλος ο κόσμος!».

Σε άλλο θρύλο η Δραγκονάρα ήταν κόρη του Βασιλιά της Ερέτριας. Την απήγαγαν όμως οι στρατιώτες του εδώ κάστρου και ο Βασιλιάς τους την πάντρεψε με το γιό του. Οι Ερετριείς που ήρθαν με στρατό να πάρουν με τη βία πίσω τη Βασιλοπούλα τους, έφτιαξαν μια μεγάλη γέφυρα με σχοινιά από μετάξι που συνέδεε το Αγιαγιώτικο βουνό με το βουνό του κάστρου. Μια νύχτα οι πολιορκημένοι έκοψαν την γέφυρα και πολλοί Ερετριείς σκοτώθηκαν.

Όμως την άλλη μέρα σκοτώθηκε από βέλος ερετριακό και ο γιός του Βασιλιά του κάστρου. Τότε αυτός απαρηγόρητος, διέταξε τους τεχνίτες τους να φτιάξουν ένα χρυσό άγαλμα του σκοτωμένου παιδιού του. Πριν οι Ερετριείς μπουν στο κάστρο και πεθάνει και ο ίδιος, το έθαψε σε μέρος μυστικό και το φυλάει από τότε, λένε, ένας φοβερός δράκος.

Τουριστικά αξιοθέατα 

• Το Κάστρο Κούπα στη Δραγονέρα, όπου υπάρχουν τα θεμέλια της αρχαίας πόλης «Βρύγχες», η οποία φημολογείται ότι ήταν ένας από τους δήμους της αρχαίας Ερέτριας. Οι πύλες των τειχών διατηρούνται σε δύο σημεία μέχρι σήμερα.
• Ο Ναός της Ευαγγελιστρίας, στην κορυφή του λόφου Δραγονέρα στα βορειοδυτικά της Βρύσης βρίσκεται το εξωκλήσι της Ευαγγελιστρίας, κτισμένο στα ερείπια του αρχαίου ναού, που φημολογείται ότι ήταν της θεάς Άρτεμης.
• Η Παλιά Νεροτριβή, (ο παλιός νερόμυλος του χωριού), που λειτουργεί μέχρι σήμερα. Εκεί πλένονται τα βαριά χειμωνιάτικα ρούχα κάτω από το στροβίλισμα και την πίεση του νερού, που πέφτει ορμητικά.
• Η κεντρική πηγή ύδρευσης της περιοχής Κολέθρα.
• Οι εκκλησίες της Αγίας Παρασκευής Βρύσης και Κοίμησης της Θεοτόκου στην Επισκοπή που τα τέμπλα έχουν κατασκευαστεί τον προηγούμενο αιώνα.
• Το Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται στο σχολείο της Βρύσης.
• Η παλαιά γέφυρα και ο παλαιός μύλος του Γαμέα.
• Οι εκβολές των ποταμών που προσφέρονται για ήπια μορφή Κανό Καγιάκ.
• Τοποθεσίες που προσφέρονται για «περιηγητικές διαδρομές». Πλήθος απότομων πλαγιών για πραγματοποίηση ορειβασίας.