Οξύλιθος Ευβοίας: Ιερά μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου - Μάτζαρη

Η Γυναικεία Ιερά Μονή Μάτζαρη Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στην πλευρά του ομώνυμου λόφου Μάτζαρη, σε ύψος 200μ., απέναντι από τον Οξύλιθο και βόρεια από το Όριό, στην Εύβοια. Το όνομα προέρχεται από το κτήτορα της «Μάτζαρη» και εικάζεται ότι χτίστηκε το 15ο αιώνα.

Το κτήριο της μονής έχει σχήμα ορθογώνιο και στη μέση του περιβόλου είναι ο ναός της μονής, σταυρεπίστεγος, μονόκλιτος, βυζαντινού ρυθμού χωρίς τοιχογραφίες ή άλλο ξέχωρο διάκοσμο. Το εσωτερικό του είναι στρωμένο με παχύ στρώμα ασβέστη. Όπου έχουν αποκολληθεί οι σοβάδες του ασβέστη, φαίνονται οι παλιές αγιογραφίες, ξεθωριασμένες από το πέρασμα του χρόνο και σκαλισμένες με οξύ εργαλείο, για να προσκολληθεί ο νέος ασβέστης.

Το τέμπλο στολίζουν οι τρεις βυζαντινές εικόνες της Παναγίας, του Χριστού και του Ιωάννη του Προδρόμου, που ανάγονται στον 16ο αιώνα. Επίσης στη μονή διατηρείται μια μεγάλη ξύλινη ανάγλυφη σφραγίδα του Αγίου Γεωργίου, εξαίρετης τέχνης.

Γύρω από το καθολικό υπάρχουν τα κελιά, οι ξενώνες, το ηγουμενείο, η βιβλιοθήκη, τα γραφεία, βοηθητικοί χώροι κ.α. και όλα μαζί περιβάλλονται από τον παλιό μαντρότοιχο της μονής.

Κατά  την επανάσταση του 1821 η μονή πήρε ενεργό μέρος. Ο ηγούμενος Παρθένιος μαζί με τους μοναχούς  αγωνίστηκαν κοντά στο στρατηγό Νικόλαο Κριεζώτη. Μετά την απελευθέρωση της Εύβοιας, ο ηγούμενος μαζί με τους μοναχούς όταν συγκεντρώθηκαν στη μονή άρχισαν ανοικοδόμηση των ερειπίων, καθότι καταστράφηκε από της ορδές του Ομέρ μπέη του Καρυστινλή. Το 1910 έπεσε σε μαρασμό και έγινε μετόχι της μονής Σωτήρος Κύμης.